Што ја предизвикува Големата црвена дамка на Јупитер? Ураган толку голем што може да собере две до три Земји во него!
Дали сте се запрашале што прави еден џиновски космички вител да беснее со векови без престан? Добредојдовте во срцето на најголемата бура во Сончевиот систем!
In This Article:
Јупитер – гасен џин со стил
Јупитер не е само топка од гас што лебди во вселената. Тоа е џиновска планета која може да проголта над 1.300 Земји! А неговиот најпознат белег? Огромната црвена дамка – ураган толку голем што би можеле да собере две до три Земји внатре!
Историска загатка
Првпат забележана уште во 1665 година, Големата црвена дамка е предмет на истражување веќе со векови. Џовани Касини или Роберт Хук – историјата не е сигурна кој прв ја видел. Но едно е сигурно: оваа бура не покажува знаци на исчезнување, иако со текот на времето менува форма и големина.
Што е всушност Големата црвена дамка?
Станува збор за џиновски антициклон – вител кој ротира спротивно од стрелките на часовникот. Замислете торнадо со големина на планета! Што ја прави црвена? Научниците сè уште се расправаат – можеби се органски соединенија, хемиски реакции под влијание на сончевата светлина, или... Јупитер кој се срами?
Зошто трае толку долго?
Јупитер нема цврста површина – тој е составен од гасови со различна густина. Големата црвена дамка „плови“ на врвот на овие слоеви. Дополнително, силите на Кориолис (заради брзата ротација на планетата) ја одржуваат стабилна. Замислете космички врв кој никогаш не престанува да се врти!
Како влијае на Јупитер?
Слично како џиновски блендер, дамката ги меша гасовите во атмосферата, создавајќи турбуленции и влијаејќи на времето. Интересен факт: во горните слоеви на вителот, температурата достигнува и до 1500 °C – потопло од некои ѕвезди!
Истражувања од Земјата
Првите блиски фотографии беа направени од Војаџер 1 и 2 во 1979 година. Потоа дојде Галилео (1995) и, највпечатлив од сите, Џуно (2011), кој испрати фотографии со неверојатна резолуција, откривајќи детали од вителот што претходно не сме ги виделе.
Нерешени мистерии
И покрај сите податоци, прашања остануваат: Зошто е црвена? Колку долго ќе постои? Дали ќе исчезне или само се менува циклично? И каква улога има во општата атмосферска циркулација на Јупитер?
Зошто ни е гајле?
Проучувањето на Големата црвена дамка ни помага подобро да ја разбереме атмосферата не само на Јупитер, туку и на Земјата. Тоа ги унапредува технологиите – телескопи, сонди, методи за анализа. А најважно: ја поттикнува нашата љубопитност и желба за истражување.
Универзумот е наша инспирација
Големата црвена дамка е повеќе од интересна појава – тоа е симбол на нашата потрага по знаење. Следниот пат кога ќе го гледате Јупитер на ноќното небо, запомнете – таму беснее бура постара од сите генерации на Земјата. И ние, луѓето, успеавме не само да ја видиме, туку и да почнеме да ја разбираме. Продолжете да сонувате. Следното големо откритие можеби ќе дојде токму од вас.
