Шокантна исповед на фармацевт: Седумте најчести лекови што никогаш не би ги земала поради ризик од зависност и сериозни несакани ефекти – милиони луѓе секојдневно се изложуваат на опасност без да знаат
Милиони луѓе во Британија се како да играат руски рулет со своето здравје, заробени со години на рецептирани лекови кои предизвикуваат разорни несакани ефекти, предупредува водечката фармацевтка Дебора Грејсон. Таа вели дека пациентите се оставаат на лекови кои веќе не им се потребни и не добиваат упатства за безбедно прекинување. „Луѓето им веруваат на своите лекари дека ќе им препишат најдобар лек, но ретко кога се предупредени за штетните несакани ефекти – овие ризици често се запишани во фуснота, нејасно објаснети“, вели Грејсон. „Имаме епидемија на долгорочно препишување без преглед.“ Дебора Грејсон, со 30 години искуство како фармацевт, укажува дека притисокот врз здравствениот систем и културата на брзи решенија водат до тоа да се препишуваат сé повеќе лекови, но скриените последици се катастрофални.
In This Article:
- Опиоидни лекови против болка – три дена се доволни за зависност
- Статини – контроверзни хапчиња за холестерол, сериозни ризици и често непотребно користење
- Антидепресиви – брутални симптоми при прекин и често долгорочна зависност
- Габапентин и прегабалин – лекови за нервна болка со висок потенцијал за зависност и тежок прекин
- Стероидни креми – опасност од континуирана употреба и кожни катастрофи при нагло прекинување
- ППИ (протонски пумпни инхибитори) – намалување на киселината ја соголува варењето и носи долгорочни опасности
- Лаксативи – лекови што лесно предизвикуваат хронична зависност и долгорочна штета врз цревата
Опиоидни лекови против болка – три дена се доволни за зависност
Само три дена се доволни за да се создаде зависност од опиоидни лекови против болка како што се кодеин (се наоѓа во ко-кодамол или Нурофен Плус) и моќните морфински лекови како трамадол кои масовно се користат, според Дебора Грејсон. „Опиоидите се претвораат во морфин во телото и делуваат на опиоидните рецептори, пригушувајќи ја болката, но и создавајќи чувство на топлина и пријатност, т.н. buzz. Колку повеќе ги земате, толку повеќе рецептори се прават во телото и потребна е сé поголема доза.“ Долготрајната употреба може да доведе до аналгетска главоболка и во круг на зависност. Одвикнувањето од овие лекови е болно: „Може да се јават потење, запек, дијареја, болки во мускулите, немир и анксиозност. Кај трамадолот, луѓето често опишуваат чувство како мали пајаци што лазат под кожата – еден од најтешките опиоиди за одвикнување.“
Статини – контроверзни хапчиња за холестерол, сериозни ризици и често непотребно користење
Статините ги земаат милиони луѓе во Британија за намалување на ЛДЛ „лошиот“ холестерол, но нивните вистински ефекти и ризици се жестоко дискутирани. „Доказите за корист за луѓе кои немаат веќе преживеано срцев удар се многу послаби, особено ако нивото на холестерол не е високо. Кај жените, заштитниот ефект изгледа уште помал, што отвора прашање дали многумина се лекуваат залудно“, вели Грејсон. Најпознати несакани ефекти се болки во мускулите и тежок замор, но може да се случат и дијабет тип 2, редок но опасен распад на мускулно ткиво (рабдомиолиза)—кој може да заврши со откажување на бубрезите—, воспаление на црниот дроб и можна загуба на меморија. „И покрај мислењето во јавноста, статините не создаваат зависност – но кога ќе бидат препишани, луѓето остануваат на нив без преиспитување. Советувам секој пациент да разговара со својот матичен лекар за вистинскиот ризик, користејќи QRISK3 алатка за индивидуална проценка.“
Антидепресиви – брутални симптоми при прекин и често долгорочна зависност
Во Британија се препишуваат 23 милиони пакувања антидепресиви за околу седум милиони пациенти само во три месеци. Додека можат да помогнат во кризни моменти, нивните ризици честопати се потценуваат а несаканите ефекти и одвикнување се тешки, предупредува Грејсон. „За блага до умерена депресија, разговорните терапии се често поефикасни. Со оглед на преоптоварените служби, рецептите се лесна опција. Несаканите ефекти на антидепресивите вклучуваат мачнина, главоболки, нарушено спиење, долгорочно зголемување на телесната маса, дијабетес, крвавење на желудникот; најчести кај SSRIs (сертралин, флуоксетин, циталопрам) и венлафаксин." Може да предизвикаат и трајна сексуална дисфункција по прекин (PSSD) и брутално одвикнување со вртоглавица, гадење, „електрични шокови“ во глава, паника, конфузија, раздразливост и несоница. „Најтешко се одвикнува од пароксетин, венлафаксин и дулоксетин. Препорачано е хиперболично намалување на дозата 10-25% од актуелната, под медицински надзор.“
Габапентин и прегабалин – лекови за нервна болка со висок потенцијал за зависност и тежок прекин
Габапентин и прегабалин (Лирика) стануваат главен избор за нервна болка, но нивните ризици се често игнорирани. „Можат да предизвикаат силна поспалост, проблеми со баланс, концентрација, зголемување на тежината и нарушување на меморија. На почетокот ефектите се толку изразени што пациенти често ги прекинуваат пред да почувствуваат корист.“ Симптомите при прекин се: немир, анксиозност, раздразливост, замор, светлосна чувствителност, вртоглавица, неправилен ритам на срце. Заради опасноста од злоупотреба, овие лекови сега се под строга контрола во Британија. Одвикнувањето е често долготрајно и болно, со ризик по живот ако не се намалува под надзор. „Дозата мора постепено да се намалува.“
Стероидни креми – опасност од континуирана употреба и кожни катастрофи при нагло прекинување
Стероидните креми се препишуваат за егзема, псоријаза и слични воспалителни состојби. „Многу често се користат подолго од препорачаното без контрола“, вели Грејсон. „Долгорочниот ризик вклучува истенчување и сушење на кожата, правејќи ја подложна на инфекции. Најлошо е т.н. синдром на одвикнување од топикални стероиди (TSW): кожата станува црвена, гори, е екстремно сува и чеша – често полошо од основната болест." Пациентите често паѓаат во маѓепсан круг на зависност. Лекарите и фармацевтите мора да советуваат за основната улога на хидратантни креми при употреба на стероиди, за да го намалат ефектот на одбивање. „Ова драстично ќе ја намали потребата за долготрајна употреба на стероидот.“
ППИ (протонски пумпни инхибитори) – намалување на киселината ја соголува варењето и носи долгорочни опасности
Протонски пумпни инхибитори како омепразол и ланзопразол се меѓу најпрепишуваните лекови за желудочна киселина и рефлукс. Тие целосно го блокираат производството на желудочна киселина, но долгорочната употреба може сериозно да ја наруши исхраната и апсорпцијата на хранливи материи. „Долготрајно земање ППИ доведува до недостаток на витамин Б12 и магнезиум, што може да предизвика анемија, губење на меморија, напади, грчеви. Зголемен е ризикот од некои видови рак, деменција, срцеви болести и остеопороза.“ Наглото прекинување води кон тешки и трајни симптоми на рефлукс. „Пациентите мислат дека пак мораат да ги земаат. Подобро решение: постепено намалување, промена на исхрана (без алкохол, кофеин, чоколадо, пиперки, домати), бавна исхрана и корекција на стресот. Алгинати како Гавискон да се користат за заштита при одвикнување.“
Лаксативи – лекови што лесно предизвикуваат хронична зависност и долгорочна штета врз цревата
Запекот ги мачи милиони и често е последица на лекови, недоволно влакна и дехидрација. „Стимулантните лаксативи се ефикасни веднаш, но со време цревата стануваат мрзливи и може да станете зависни од нив. Краткорочни несакани ефекти се грчеви, дијареја, мачнина, надуеност. Лаксативите често се оставени со месеци или години без контрола." Треба да се користат само кусо време, со акцент на исхрана и вода. Најдобро решение е зголемување на влакната (на пример Фибогел или макрогол), но тоа функционира само со минимум два литра вода дневно. „Без правилно советување, луѓето остануваат заробени на лаксативи, а промените во исхраната и хидратацијата можат да го решат проблемот и да ја прекинат зависноста – подобрувајќи ја дигестивната кондиција.“
