Современата филозофија не е мртва: 5 идеи од последните 50 години што го менуваат нашето поимање за светот и човекот
Кога зборуваме за филозофија, веднаш мислиме на Аристотел, Сократ, Кант, Ниче, Русо, Декарт... Имаме впечаток дека најважните прашања одамна се одговорени и ништо ново не може да се изроди. Но, вистината е сосема поинаква: последните 50 години донесоа револуционерни идеи кои засекогаш го сменија нашето гледиште кон правдата, човекот, животните, природата и културата.
In This Article:
- Државите не се повеќе во центарот: Седум принципи на правдата според Џон Ролс за современиот свет
- Новата етика за животните: Питер Сингер тврди дека болката не познава вид, а човековата хуманост се мери и според односот кон животните
- Ричард Докинз покажува дека себичноста (и алтруизмот) имаат научно објаснување, а културата се шири како зараза
- Планетата како жив организам: Хипотезата за Геја од Џејмс Лавлок и опасноста од нарушување на природниот баланс
- Културата на животни: Мери Миџли докажува дека животните исто така имаат културолошко однесување што се пренесува од генерација на генерација
Државите не се повеќе во центарот: Седум принципи на правдата според Џон Ролс за современиот свет
Во 1993 година Џон Ролс ја издава „Закон на народите“, дело што нуди нова политичка филозофија за меѓународна правда. Наместо држави, во центарот се ставаат народите: сите луѓе вклучени во општествена интеракција. Според Ролс, моралот на човекот е над сé. Седум основни принципи ја дефинираат меѓународната правда: - Народите се слободни и независни — и тоа мора да се почитува. - Народите се должни да ги исполнуваат договорите и обврските. - Сите народи се рамноправни учесници во меѓународната политика. - Народите не смеат да се мешаат во внатрешните работи на други народи. - Почитување на општоприфатените човекови права. - Помош кон народи што живеат во лоши услови. - Самоодбрана е дозволена, но не и поттикнување војна. Ролс бил длабоко потресен од страдањата на цивилното население низ историјата и посебно ги застапувал правата на недолжните во војните, нагласувајќи дека спасот на војници не може да биде оправдување за ужасите над недолжните.
Новата етика за животните: Питер Сингер тврди дека болката не познава вид, а човековата хуманост се мери и според односот кон животните
Во 1975 година, Питер Сингер ја пишува „Ослободување на животните“, користејќи утилитарна етика за да докаже дека мораме да тежнееме кон минимизирање на болката кај сите живи суштества. Жестокоста врз животните е истоветна на жестокоста меѓу луѓето. „Болката е болка“, вели Сингер, „твоја, на друг човек или на кое било живо суштество.“ Тој повикува на целосно преиспитување на експериментите над животните, бидејќи тие страдаат и чувствуваат, исто како и нас.
Ричард Докинз покажува дека себичноста (и алтруизмот) имаат научно објаснување, а културата се шири како зараза
Ричард Докинз во „Себичниот ген“ (1976) тврди дека нашите гени се „програмирани“ за себичност — тоа е основа на еволуцијата и преживување. Алтруизмот сам по себе често е облик на повисока себичност на генетско ниво: возрасната антилопа се жртвува за младите, но така опстанува целото стадо. Подоцна, Ричард Докинс ја развива концепцијата на мемите, разгледувајќи ги како културни единици способни за самовоспроизводство на ист начин како и гените. Мемите се идеи, симболи или обрасци на однесување што се пренесуваат од човек на човек и се развиваат преку имитација и комуникација. Тие се подложни на природна селекција, можат да мутираат, да се менуваат и да се прилагодуваат на околината. Денес овој процес го гледаме на интернет. Успешното меме има отпорност и затоа се шири низ колективната свест. За тоа не се плаќа, ниту може да се забрани. Иста слика со малку изменет натпис може да кружи низ Мрежата со години. Сепак, мемот не мора да биде слика — тој е елементарна честичка на културна информација која може да се „дешифрира“, откривајќи подлабока смисла или идеја.
Планетата како жив организам: Хипотезата за Геја од Џејмс Лавлок и опасноста од нарушување на природниот баланс
Во 1979 година, со „Геја: Нов поглед на животот на Земјата“, Џејмс Лавлок ја претставува идејата за Земјата како единствен, саморегулирачки систем. Тој не тврди дека планетата е свесна, туку дека океаните, атмосферата и организмите се поврзани како делови на еден организам. Поддржувачите на Хипотезата за Геја веруваат дека современата цивилизација го уништува овој баланс, а ако не го смениме односот, природата може да реагира радикално — вклучително и со намалување на човечката популација.
Културата на животни: Мери Миџли докажува дека животните исто така имаат културолошко однесување што се пренесува од генерација на генерација
Во нејзината книга „Sверови и луѓе“, Мери Миџли се спротивставува на идејата дека само луѓето имаат култура. Таа верува дека културата се развива како дел од органски еволутивен процес и е својствена не само за луѓето, туку и за животните. Разликата е во тоа што нашиот мозок еволуирал во многу посложена форма од онаа на кое било друго животно. Сепак, пренесувањето на стекнатите норми на однесување се забележува и кај други живи организми. Најчесто, ова е поврзано со физичко преживување. На пример, снежните мајмуни во Јапонија ги учат своите млади да се сончаат во близина на вулкански базени. Китовите убијци ги пуштаат своите потомци на плажа, обидувајќи се да ги обучат да ловат фоки. Ова „знаење“ потоа се пренесува на идните генерации, станувајќи норма. Постојат уште позачудувачки примери што вклучуваат птици. Нивната песна може да се смета за уметничка форма. Истиот вид, кој живее на различни изолирани острови, развива единствена „песна“. Оваа песна се шири во групата, станувајќи културна карактеристика. Идеите на Мери Миџли нè принудуваат да го погледнеме животинскиот свет и човечката природа од малку поинаква перспектива.
