Петар Стојанов: Ветото за Македонија беше грешка што може скапо да нè чини
Кога поранешен претседател јавно признава дека една државна политика била погрешна, тоа не е мала работа. Особено кога станува збор за човек како Петар Стојанов – политичар од генерацијата што ја внесе Бугарија во НАТО, ја постави на евроатлантскиот пат и долго време важеше за симбол на рационална, проевропска политика. Во едно мирно, но суштински тешко интервју, Стојанов зборува за многу теми: војната во Украина, идентитетот на народите, европската криза, бугарското општество. Но низ целиот разговор, постојано се навраќа на едно прашање што очигледно го мачи: односот на Бугарија кон Македонија – и грешките што таму се направени.
In This Article:
- Бугарскиот идентитет е сè уште неоформен, вели Стојанов
- Односот кон Македонија е огледало на бугарските стравови и незрелост
- Војната во Украина е доказ дека притисокот создава нови идентитети
- Краткорочни поени, но трајна штета за односите меѓу народите
- Ветото не е решение, туку симптом на неспособност за самокритика
- Вистинската пораката е страв од иднината, не од историјата или од Македонија
- Грешката што создава нови поделби, нови идентитети и нови омрази
Бугарскиот идентитет е сè уште неоформен, вели Стојанов
Стојанов започнува од нешто што на прв поглед нема врска со Македонија: прашањето за бугарскиот идентитет. Тој се повикува на Самјуел Хантингтон и неговото прашање „Кои сме ние?“, тврдејќи дека бугарското општество сè уште не го има осмислено сопственото битие. Според него, дел од политичарите и интелектуалците со години го третираат народот како „недозреан“, нудејќи му постојано патриотарски клишеа – величање на историјата, ханови, цареви, писменост – без паралелно соочување со сопствените слабости и историски грешки. „Ако не ги именуваме и темните страни на нашата историја“, вели Стојанов, „нема како да се ослободиме од нив.“ И токму тука ја лоцира врската со Македонија.
Односот кон Македонија е огледало на бугарските стравови и незрелост
Според Стојанов, последните една до две години покажале колку неумешно и незрело Бугарија се однесувала во односите со Република Македонија. Тој потсетува дека тоа го кажал уште пред една година, но намерно молчел, свесен колку е „болна тема“. Сепак, во овој разговор решава јасно да го каже ставот: ветото и агресивниот патриотски наратив се грешка.
Војната во Украина е доказ дека притисокот создава нови идентитети
Како аргумент, Стојанов го наведува најмоќниот современ пример – Украина. Тој потсетува дека украинската нација, до неодамна, не била целосно консолидирана. Идентитетскиот процес бил во тек. Но војната на Путин, наместо да ја скрши Украина, направила нешто спротивно: создала силна национална свест кај милиони луѓе. „Путин успеа да создаде на границите на Русија една нација од 40 милиони луѓе што од срце ја мрази Русија“, вели Стојанов. Со сегашното однесување, вели тој, Бугарија ризикува да направи исто – да создаде генерации Македонци кои ќе ја мразат Бугарија.
Краткорочни поени, но трајна штета за односите меѓу народите
Стојанов не е наивен. Тој отворено признава дека ваквата политика носи дивиденди на внатрешен план. Дневнополитичкиот патриотски говор собира аплаузи, гласови, медиумски простор. Но токму тука, според него, се гледа разликата меѓу дневна политика и државничко однесување. „Политиката бара и разум“, вели тој, „не само емоција.“ Македонското прашање, според него, не е „тековна политика“. Тоа е стратешко, историско прашање со последици што ќе се чувствуваат со децении.
Ветото не е решение, туку симптом на неспособност за самокритика
Иако формално се воздржува од директна критика на сегашните власти, Стојанов јасно кажува дека Бугарија ги има исполнето техничките критериуми за европските процеси – но тоа не е доволно ако нема способност за самокритика. Народот, според него, е доволно зрел да ја слушне вистината. Не му треба постојано нишкање во приказната дека „ние сме големи, а сите ни завидуваат“. Тој прашува: „На што точно да ни завидуваат, гледајќи во каква состојба сме?“
Вистинската пораката е страв од иднината, не од историјата или од Македонија
Во време кога националните теми најчесто се користат за внатрешна мобилизација, зборовите на Петар Стојанов звучат речиси контраинтуитивно. Но токму затоа се важни. Тој не зборува од позиција на слабост, ниту од отстапување од историјата. Тој зборува од позиција на страв од иднината – иднина во која Балканот повторно би можел да се поларизира, не поради реални интереси, туку поради погрешно насочени емоции.
Грешката што создава нови поделби, нови идентитети и нови омрази
Кога поранешен бугарски претседател јавно вели дека односот кон Македонија бил погрешен, тоа не ја менува автоматски политиката. Но ја менува рамката на разговорот. Ветото, во очите на Петар Стојанов, не е заштита на национален интерес. Тоа е грешка што создава нови поделби, нови идентитети и нови омрази – токму она од што Балканот историски најмногу страдал. А најважното: ова не е порака само за Скопје, туку и за Софија. Вистинската зрелост се мери не со тврдите позиции, туку со способноста да се признае кога сме погрешиле.
