Ѓубрето е новата нафта: Трилионска економија, мафија и илузијата за рециклирање која не спасува ништо
Додека светот зборува за нафта и технологија, незабележливо расте индустрија од 2,3 трилиони долари – економијата на ѓубрето. Го фрламе секојдневно, а токму тоа го прави ресурс кој ги полни џебовите на корпорациите и мафијата. Замислете: човештвото создава веќе повеќе од 2 милијарди тони отпад годишно, а до средината на векот бројката ќе достигне 3,8 милијарди. Стотици милиони евра профит, но и планетарна криза.
In This Article:
- Само 9,5% од пластиката во светот се рециклира, остатокот завршува на депонии или во печки
- Депониите печат пари: 69 долари по тон за закопување отпад, најголемиот играч има повисока добивка од Apple
- Договорите се во корист на операторите: градовите плаќаат повеќе ако граѓаните сортираат и создаваат помалку отпад
- Од Кина до Африка: богатите се ослободуваат од ѓубрето, сиромашните држави стануваат глобална депонија
- Депонии: гигантски извор на метан – 16,9% од емисиите во САД, претворени во „зелено гориво“ и нов бизнис
- Мафискиот отпад: тајни договори, поскапувања, протести и криза со депонии од Италија до Источна Европа
- Системот е дизајниран за повеќе ѓубре, не за помалку отпад. Парадоксот на зелената индустрија
Само 9,5% од пластиката во светот се рециклира, остатокот завршува на депонии или во печки
Ни се вели: сортирај и спасувај ја планетата. Но реалноста е поинаква. Согласно OECD, глобално се рециклира само околу 9,5% од целата пластика, а во САД бројката е едвај 6%. Дури и во најстрикните земји ретко се надминува 20%. За споредба, алуминиумот се рециклира 20 пати поефикасно, само затоа што штеди 95% енергија. Пластичните амбалажи и кеси – скоро секогаш завршуваат на депонии. Шарените кантите за отпад најчесто служат за психолошка утеха, а не за спас на екологијата.
Депониите печат пари: 69 долари по тон за закопување отпад, најголемиот играч има повисока добивка од Apple
Депонијата не е само дупка во земјата. Во САД тарифот за закопување отпад е 69 долари по тон, во Европа од 80 до 150 евра, а во Британија над 100 фунти. Мултиплицирајте ја оваа бројка со милиони тони, а ќе добиете стабилни приходи, недопирливи од кризи. Waste Management, најголемиот оператор во САД, во 2024 ја покажа EBITDA маржа од 37% токму на депонирањето – повеќе од Apple. Акциите на WM од 1990-тите пораснаа 3900%, денес вредат 216 долари. Тоа е профит кој расте исто и кога ИТ секторот паѓа.
Договорите се во корист на операторите: градовите плаќаат повеќе ако граѓаните сортираат и создаваат помалку отпад
Во развиениот свет функционира системот „put-or-pay“. Ако некој град изгради инсинератор и се обврзе да достави 500 илјади тони отпад годишно, дури и ако граѓаните сортираат, градот мора да плати казна за 'недостиг'. Колку повеќе се трудиме за животна средина, толку поскапо бидејќи треба да се компензира недостаток на отпад. Токму затоа операторите лобираат за повеќе печки наместо рециклирање: сигурна добивка од отпадот.
Од Кина до Африка: богатите се ослободуваат од ѓубрето, сиромашните држави стануваат глобална депонија
До 2018 најголемиот дел од светскиот отпад одеше во Кина – 45% од сè што се собираше за рециклирање. Со „Национален меч“, политиката на Пекин, тоа беше стопирано. Отпадот замина во Турција, Малајзија, Гана, Индонезија. Африка и Југоисточна Азија станаа европски и американски депонии, планините од пластика израснаа веднаш до полињата со ориз. Системот 'продај ѓубре на друго место' и натаму е жив, но сега со глобална прераспределба на загадувањето.
Депонии: гигантски извор на метан – 16,9% од емисиите во САД, претворени во „зелено гориво“ и нов бизнис
Секој отпад што гние на депонија испушта огромни количини метан – во САД тоа се 16,9% од вкупните емисии. Метанот е 80 пати поопасен од CO2. Додека за планетата ова е катастрофа, за бизнисот тоа е можност – метанот се собира, чисти и препродава како 'зелено гориво'. Такви проекти и во Европа носат милијарди во нов тренд: дури и загадувањето станува извор на профит.
Мафискиот отпад: тајни договори, поскапувања, протести и криза со депонии од Италија до Источна Европа
Многу пазари личат на мафијашки – во Италија Камората контролира дел од отпадот, во САД семејствата Гамбино и Лучезе беа клучни до 90-тите. Во Источна Европа индустриски отпад од Германија илегално се носи во Полска или Романија, па се гори по напуштени магацини. Зошто мафијата го сака ѓубрето? Има многу, диво е, а државата плаќа без прашања – само да го „снема“.
Системот е дизајниран за повеќе ѓубре, не за помалку отпад. Парадоксот на зелената индустрија
Моделот е очигледен: колку повеќе отпад, толку повеќе пари за операторите, толку посилни се и политичките врски. Ако ништо не се смени, до 2050 ќе имаме 3,8 милијарди тони отпад годишно и трошок од 640 милијарди долари. Ѓубрето е новата нафта. Само што за разлика од нафтата, ѓубрето го произведуваме секој ден.
