Дали сè е живо? Панпсихизмот - филозофија што тврди дека и атомите имаат свест
Панпсихизмот е фасцинантна и провокативна идеја во современата филозофија. Ова движење тврди дека сè во природата, од дрвата до камењата, па дури и елементарните честички, поседуваат некаква форма на психички својства или нешто слично на свест. Дали е можно дека целиот универзум е однатре „оживеан“? Оваа идеја предизвикува силни реакции и дебати меѓу научниците и мислителите денес.
In This Article:
- Анимизмот: корените на панпсихизмот во древните култури кои верувале дека сè има душа
- Од Платон до денес: Панпсихизмот како мисловна нишка низ историјата
- Современа наука: Свеста како универзален феномен што започнува од најмалата честичка
- Зошто панпсихизмот пркоси на науката и ја отвора најдлабоката мистерија за нашата поврзаност со светот
Анимизмот: корените на панпсихизмот во древните култури кои верувале дека сè има душа
Анимизмот, како рана форма на панпсихизмот, го наоѓаме кај многу древни племиња и народи. Нивните верувања се темелеле на тоа дека луѓето, инсектите, растенијата, камењата и водата – сите тие имаат душа или дух. Со ова објаснувале како човекот може вистински да се поврзе и почитува со природата. Ваквото гледање на светот претставува обид за разбирање и заедништво со сè што нè опкружува.
Од Платон до денес: Панпсихизмот како мисловна нишка низ историјата
Филозофите од Античка Грција, како Платон и Аристотел, развивале идеи за душата и нејзината врска со материјата. Во современата доба оваа филозофија продолжува да се развива, благодарение на мислители како Готфрид Лајбниц, Томас Нагел и Гилберт Рајл. Денес, тие и нивните следбеници го поставуваат прашањето: Дали е можно свеста да не е само за привилегираните, туку и за елементарните делчиња од материјата?
Современа наука: Свеста како универзален феномен што започнува од најмалата честичка
Во денешната научна мисла, панпсихизмот нуди храбра алтернатива на традиционалниот материјализам. Според некои филозофи, како Дејвид Гоф, секоја елементарна честичка има „неверојатно едноставна“ свест. Ова значи дека и атомите доживуваат субјективно искуство – макар и во примитивна форма. Кога тие честички се комбинираат, можат да создадат посложени структури на свест, како кај луѓето, но тоа не е исто како интегрирана лична свест или размислување. Станува збор за поинакво ниво на осетливост и искуство, далеку од нашето.
Зошто панпсихизмот пркоси на науката и ја отвора најдлабоката мистерија за нашата поврзаност со светот
Панпсихизмот директно се спротивставува на погледот дека свеста е можна само кај сложени живи организми. Философите и научниците се предизвикани да ги преиспитаат класичните концепти и да размислат за нови дефиниции на свеста. Критичарите велат дека оваа идеја е тешко проверлива експериментално, но дебатата што ја отвора – за местото на човекот во светот и природата на самото постоење – е незаменлива. Панпсихизмот нè поттикнува длабоко да се запрашаме: дали ни треба нов начин на разбирање на универзумот и нашата најдлабока врска со него?
