Чернобил, невидливиот пекол: Како најголемата нуклеарна катастрофа го промени светот?
Чернобил останува траен белег на човечката историја – симбол на огромна трагедија, човечки грешки и научени (или заборавени) лекции. Утрото на 26 април 1986, експлозијата на четвртиот реактор осветли сѐ: небото, земјата, страдањата и стравовите во северна Украина и далеку подалеку. Радиоактивниот облак се рашири над соседните земји, па дури и до Шведска. Но, и покрај годините, зоната на Чернобил и нејзината вистинска приказна сѐ уште не е раскажана до крај.
In This Article:
- Зошто катастрофата беше толку страшна?
- Човечката драма
- Радиоактивна земја: Зошто Чернобил е поопасен од Хирошима и Нагасаки?
- Стравови за иднината: Генетски мутации, абортуси и дилеми
- Природата се реинкарнира
- Старци што не се откажуваат од својот дом во забранетата зона
- Зоната на иднината: Чернобил ќе остане радиоактивен уште векови
Зошто катастрофата беше толку страшна?
Чернобилската нуклеарна централа немаше купесто бетонско засолниште типично за модерните нуклеарки, кое во случај на несреќа би ги задржало радиоактивните материи внатре. Кога реакторот експлодираше, ниту една бариера не ги спречи радиоактивните честички да се ослободат во воздухот и да загадат илјадници километри. Друг клучен проблем беше конструкцијата на реакторот РБМК-1000, кој користеше графит како модератор – веќе тогаш застарено и нестабилно решение. На кобната ноќ при тестирање на сигурносните системи, производството на пареа ги засилило реакциите, а персоналот не можеше да ја запре лавината на настани. Првата експлозија зеде два животи веднаш, но вистинскиот ужас започна дури потоа.
Човечката драма
Иако при самата експлозија починаа само двајца, вистинската трагедија се случуваше денови и месеци потоа. Ликвидаторите – пожарникари, инженери и медицинари – како и локалното население, добија смртоносни дози радиактивност. Преку 20.000 случаи на рак на штитната жлезда се појавија за само пет години, највеќе кај деца и тинејџери за кои радиоактивниот јод бил кобен. Сепак, бројките околу директните жртви се разликуваат: од 19 документирани смртни случаи, па до 4000 (според Чернобилскиот форум), па дури до 93.000 (Гринпис). Точната бројка сѐ уште никој не ја знае.
Радиоактивна земја: Зошто Чернобил е поопасен од Хирошима и Нагасаки?
Иако атомските бомби се кратки уништувачи во сила, нивоата на радиоактивно загадување кај Чернобил се многу поголеми.Хирошима има шеесетина килограми ураниум, а од него експлодирале само 700 грама. Во Чернобил, само едно енергетско јадро содржеше 180 тони ураниум! Плус, експлозијата се случи на површината, загадувајќи почва, вода и растителен свет ширум околината. Зоната и денес е мртва земја, додека во Хирошима и Нагасаки животот одамна се вратил.
Стравови за иднината: Генетски мутации, абортуси и дилеми
Паниката од генетски штети поради радијацијата растеше – многу мајки доживеаја абортуси од страв поради можни дефекти. Но, истражувањата не потврдија масовни мутации кај децата родени по несреќата. Научниците велат: здравјето на овие генерации не се разликува од останатите. Но, дилемите за долгорочни ефекти на радијацијата остануваат присутни меѓу експертите.
Природата се реинкарнира
Иронијата на Чернобил: без луѓе, зоната прерасна во резерват за диви животни. Волци, лисици, ирваси и коњите на Пржевалски, скоро исчезнати видови, денес живеат без вознемирување. Популацијата на волци е седум пати поголема од нормалните зони! Некои животни покажуваат мутации (како деформиран клун кај птици), а радиоактивниот цезиум се наоѓа во нивното тело. Но, животот продолжува, дури и ако природата е во нерамнотежа.
Старци што не се откажуваат од својот дом во забранетата зона
И по сите забрани и опасности, околу 180 луѓе – главно стари жени – се вратија и живеат сами во напуштените села. Тие одгледуваат добиток, садат зеленчук, берат печурки и шумски плодови. Понекогаш, за време на празници, добиваат посета од лекари и волонтери или автобус за да присуствуваат на литургии. Радиацијата тлее, но тие ја сметаат татковината за посилна од секој страв.
Зоната на иднината: Чернобил ќе остане радиоактивен уште векови
Иако радијацијата постојано се намалува, на многу места плутониумот и стронциумот се длабоко всадени во почвата и водата. Зоната нема да биде сигурна за живот уште стотици години. Многумина ја напуштија, но има и такви што никогаш не ја заборавија. Призраците на Чернобил – било луѓе, било спомени – сведочат колку може да биде ранлива технологијата пред човечките слабости.
